Een deel van de patiënten herstelt geheel, maar dit kan maanden of langer duren. Daarnaast is het goed om te benadrukken dat restklachten ook kunnen ontstaan bij een minder ernstig verloop van sepsis; zie daarover de informatie bij het post sepsis syndroom op deze pagina.

De gevolgen zijn o.a. afhankelijk van de ernst van het verloop, eventuele andere aandoeningen, leeftijd, conditie, en of de patiënt op de Intensive Care was opgenomen. Wanneer de patiënt op de Intensive Care lag, kan dat ook impact hebben als gevolg van de behandelingen zoals beademing, het in slaap gehouden worden, de kritieke ziekte en de vele indrukken.

Dit wordt het Post Intensive Care Syndroom (afgekort PICS) genoemd.

Als gevolg van sepsis kan soms orgaanschade optreden (zoals verminderde nierfunctie, hart- of longklachten of hersenletsel) en bij ernstig zuurstoftekort treedt soms weefselschade op waardoor -afhankelijk van de ernst- soms amputaties van een lichaamsdeel nodig zijn. Dit heeft o.a. te maken met de verstoorde bloedstolling waardoor hele kleine bloedpropjes de bloedstroom naar de ledematen kunnen gaan blokkeren. Dit is natuurlijk een verdrietig proces, zeker ook voor de naasten. Hierbij is dus goede begeleiding van belang. Over het algemeen wordt hier uitgebreid aandacht aan besteed door de revalidatie-arts in samenwerking met de patient, naasten en het team op de afdeling.

Deze schade treedt  gelukkig in de meeste gevallen niet op. Wél kan het herstel veel tijd vergen omdat sepsis een kritieke aandoening is (een hartinfarct is ook een voorbeeld van een kritieke aandoening).

Een sepsis is vaak heel overrompelend, juist omdat veel patiënten en hun naasten er nog nooit eerder van hadden gehoord. Het in snel tempo zeer ernstig ziek worden  kan in mentaal en emotioneel opzicht ook een grote impact hebben. En niet alleen voor de patiënt; dit geldt ook voor de naasten of voor de nabestaanden. Zowel lichamelijk als geestelijk kan sepsis dus veel met een mens doen. 

Er is helaas vanuit de ziekenhuizen nog geen specifieke nazorg na sepsis geregeld. Wel spant Sepsis Nederland zich in om samen met de andere patiëntenorganisaties in de PAIS Alliantie  aandacht te vragen voor de behoeften van deze patiënten (PAIS staat voor Post Acute Infectieuze Syndromen. Hier vallen, naast het Post sepsis syndroom ook Long Covid, chronische Lyme, Q koorts en ME onder).

Wel is er in veel ziekenhuizen specifieke IC-nazorg voor patiënten die op de IC lagen en hun naasten.  

Voor ondersteuning bij het herstel kunt u o.a. denken aan:

• Ergotherapie, voor het omgaan met uw beperkingen in energie (hiervoor hebt u geen verwijzing van de huisarts nodig)
• Goede voeding met o.a. extra eiwitten, vitaminen en mineralen (zeker het eerste jaar van uw herstel). U kunt hiervoor gerust een diëtiste inschakelen (geen verwijzing nodig)
• Bij angsten, nachtmerries of heel veel spanningsklachten, maak een afspraak met uw huisarts. Gesprekken met de praktijkondersteuner of doorverwijzing naar een psycholoog of bijv. EMDR therapie (bij post traumatische stress-klachten) kunnen helpen uw klachten te verlichten. Bent u nabestaande, gun uzelf ook dan deze ondersteuning
• Mindfulness, om meer tot rust te kunnen komen

Voor specifieke informatie over een Intensive Care-opname kunt ook ook terecht op de website van IC connect.

Na de sepsis met ziekenhuisopname kunnen patiënten te maken hebben met restklachten. Als die weken, maanden of langer duren en beperkingen geven in het dagelijks leven én er geen andere oorzaak wordt gevonden, spreken we van het ‘Post sepsis syndroom’. Er zijn overlappende klachten met het Post Intensive Care Syndroom maar het Post Sepsis Syndroom komt ook voor bij patiënten die niet op de Intensive Care werden behandeld. Dat komt omdat deze gevolgen specifiek samenhangen met alle ontsporingen die door de heftige ontstekingsreactie worden veroorzaakt.

De klachten kunnen op meerdere vlakken optreden, zoals hierboven beschreven. Dat komt omdat bij sepsis het hele lijf aangedaan is. Omdat de klachten in meerdere lichaamssystemen kunnen voorkomen wordt het daarom ook wel een ‘multi-systeem-ziektebeeld’ genoemd.

Het ‘Post sepsis syndroom’ valt onder de ‘Post Acute Infectieuze Syndromen’ waarbij veel klachten kunnen overlappen met bijvoorbeeld Long Covid. Bij PSS staan voorop: de voortgaande ontstekingsreactie (inflammatie genoemd) en de verstoringen in het immuunsysteem en de energieproductie (in de mitochondriën, dit zijn de ‘energiefabriekjes’ in de lichaamscellen). Dit heeft invloed op diverse ‘systemen’ in het lichaam. Voor meer achtergrond, zie de tabel in dit artikel. Dit kan ook invloed hebben op breinfuncties. Klachten op dit gebied worden hieronder genoemd bij ‘Neurocognitieve klachten’.

Voor meer uitleg en achtergronden zie ook de website Sepsis en daarna

Meer informatie over hoe de ernst van de sepsis (niet) gerelateerd is aan de ernst van de gevolgen, kunt u vinden in dit filmpje.